✔️حدود ۳۰ سال پیش، پژوهشگران به کشفی شگفت‌انگیز دست یافتند: ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ یا ویروس تبخال می‌تواند در مغز افراد مسن نیز حضور داشته باشد. این کشف برای نخستین بار نشان می‌داد ویروس قادر است بی‌سروصدا در مغز زندگی کند، در حالی‌که پیش از آن تصور می‌شد مغز به لطف «سد خونی مغزی» کاملاً از ورود عوامل بیماری‌زا محافظت می‌شود.

✔️بررسی‌های بعدی گروه، نکته‌ای هشداردهنده را نشان داد. افرادی که نسخه‌ای خاصی از ژن APOE-e4 را دارند (ژنی که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد)، در صورت آلودگی به ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱، با ریسکی چندین برابری در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر قرار دارند.

✔️گروه پژوهشگران برای بررسی دقیق‌تر، سلول‌های مغزی را در محیط آزمایشگاهی به ویروس تبخال آلوده کردند. نتیجه، تولید همان پروتئین‌های غیرطبیعی آمیلوئید و تائو بود که در مغز مبتلایان به آلزایمر دیده می‌شود.

✔️بر اساس شواهد، HSV-1 برای سال‌ها و حتی شاید دهه‌ها، در بدن خاموش باقی می‌ماند. با افزایش سن و تضعیف عملکرد سیستم ایمنی، ممکن است به مغز نفوذ کند و فعال شود. این فعال‌سازی، باعث آسیب سلول‌های مغزی و آغاز التهاب می‌شود. فعال‌شدن‌های مکرر این ویروس در طول زمان، می‌تواند به آسیبی تدریجی منجر شود که مشابه با الگوهای دیده‌شده در بیماری آلزایمر است.

✔️در ادامه‌ی مطالعه، DNA ویروس تبخال در دل همان توده‌های چسبنده‌ی پروتئین‌های سمی نیز یافت شد. نکته‌ی امیدوارکننده در یافته‌های آزمایشگاهی این بود که درمان‌های ضدویروسی توانستند شدت این آسیب‌ها را کاهش دهند. بنابراین، نتایج نشان می‌دهند که داروهای ضدویروسی ممکن است روزی برای کاهش سرعت پیشرفت یا حتی پیشگیری از آلزایمر مفید واقع شوند.

✔️نتایج مطالعات جمعیتی گسترده نیز یافته‌ها را تأیید کردند. به‌ویژه، مشخص شد که عفونت شدید با ویروس تبخال، پیش‌بینی‌کننده‌ی قوی ابتلا به آلزایمر است و درمان ضدویروسی، می‌تواند این خطر را کاهش دهد.

✔️البته، پژوهش در مورد ویروس‌های نهفته به همین‌جا ختم نشد، بلکه پژوهشگران از خود پرسیدند آیا ویروس‌های خاموش دیگری مانند ویروس آبله‌مرغان و زونا نیز اثر مشابهی دارند یا خیر.

✔️یکی از سرنخ‌های کلیدی، از واکسن زونا به‌دست آمد. در تحلیل داده‌های پزشکی صدها هزار نفر در بریتانیا، افرادی که به زونا مبتلا شده بودند، تنها اندکی بیشتر در معرض خطر زوال عقل قرار داشتند. اما احتمال ابتلا به زوال عقل در افرادی که واکسن زونا دریافت کرده بودند، به‌طور چشمگیری کمتر بود.

✔️همچنین نتایج مطالعه‌ای که به‌تازگی با هدایت دانشگاه استنفورد انجام شد، یافته‌های مشابهی را تأیید کرد. به‌نقل‌از پژوهشگران، داده‌ها از فرضیه‌ای دیرینه پشتیبانی می‌کنند: «پیشگیری از عفونت‌های رایج می‌تواند خطر بروز آلزایمر را کاهش دهد. پژوهش‌های متعددی نیز نشان داده‌اند که برخی واکسن‌ها به‌طور کلی اثر محافظتی دارند.»

✔️پژوهشگران برای درک بهتر سازوکار فعال‌شدن ویروس نهفته در مغز، تأثیر عوامل خطرزا، مانند عفونت‌های ثانویه یا ضربه مغزی را بررسی کردند. در مدل سه‌بعدی پیشرفته‌ای از مغز که به‌طور مصنوعی با ویروس تبخال آلوده شده بود، ورود عفونتی دیگر یا شبیه‌سازی آسیب مغزی، باعث فعال‌شدن ویروس و بروز آسیب‌هایی مشابه با الگوهای آلزایمر شد.

✔️اما در مواردی که پژوهشگران از درمان‌های ضدالتهابی استفاده کردند، ویروس غیرفعال باقی ماند و هیچ آسیبی به بافت مغزی وارد نشد.

✔️در نتیجه، مجموع یافته‌ها به شکلی فزاینده، از این احتمال پشتیبانی می‌کند که ویروس تبخال، به‌ویژه در افرادی با زمینه ژنتیکی خاص، می‌تواند یکی از عوامل مهم در بروز آلزایمر باشد. چنین یافته‌هایی، راه را برای ابداع روش‌های جدید پیشگیری، مانند واکسن‌ها یا درمان‌های ضدویروسی باز می‌کنند و مانع فعال‌شدن ویروس در مغز می‌شوند.

✔️روایتی که با ارتباطی ساده میان تبخال و فراموشی آغاز شد، اکنون به داستانی پیچیده‌تر و عمیق‌تر تبدیل شده است. این داستان ممکن است در نهایت، به درکی بهتر از آلزایمر و کاهش خطر یکی از ترسناک‌ترین بیماری‌های عصر ما منجر شود.

Jamanetwork⤵️