حقایق کلیدی

اندومتریوز تقریباً 10٪ (190 میلیون) زنان و دختران در سنین باروری را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری، یک بیماری مزمن است که با درد شدید و تأثیرگذار بر زندگی در طول قاعدگی، مقاربت جنسی، حرکات روده و یا هنگام دفع ادرار، درد مزمن لگن، نفخ شکم، حالت تهوع، خستگی و گاهی اوقات افسردگی، اضطراب و ناباروری همراه است. در حال حاضر هیچ درمان شناخته شده ای برای آندومتریوز وجود ندارد و درمان معمولاً با هدف کنترل علائم انجام می شود. دسترسی به تشخیص زودهنگام و درمان موثر آندومتریوز مهم است، اما در بسیاری از شرایط، از جمله در کشورهای با درآمد کم و متوسط، محدود است.

بررسی اجمالی

اندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می کند. می تواند باعث درد شدید در لگن شده و باردار شدن را سخت تر کند. اندومتریوز می تواند از اولین دوره قاعدگی فرد شروع شود و تا یائسگی ادامه یابد. با آندومتریوز، بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می کند. این منجر به ایجاد التهاب و بافت اسکار در ناحیه لگن و (به ندرت) در سایر نقاط بدن می شود.

علت آندومتریوز ناشناخته است. هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از اندومتریوز وجود ندارد. هیچ درمانی وجود ندارد، اما علائم آن با دارو یا در برخی موارد جراحی قابل درمان است. این موضوع باعث یک واکنش التهابی مزمن می شود که ممکن است منجر به تشکیل بافت اسکار در لگن و سایر قسمت های بدن شود. آندومتریوز  دارای چندین نوع ضایعه است:

آندومتریوز سطحی عمدتاً در صفاق لگن یافت می شود.

اندومتریوز تخمدان کیستیک (اندومتریوما) که در تخمدان ها یافت می شود.

آندومتریوز عمیق در سپتوم واژن، مثانه و روده یافت می شود.

در موارد نادر، اندومتریوز در خارج از لگن نیز یافت شده است.

علائم

اندومتریوز اغلب باعث درد شدید در لگن، به ویژه در دوره های قاعدگی می شود. برخی از افراد هنگام رابطه جنسی یا هنگام استفاده از حمام نیز درد دارند. برخی افراد برای باردار شدن مشکل دارند. برخی از افراد مبتلا به اندومتریوز هیچ علامتی ندارند. یک علامت رایج درد در قسمت پایین شکم (لگن) است.  درد ممکن است در موارد زیر بیشتر قابل توجه باشد:

1. در طول یک دوره

2. در حین یا بعد از رابطه جنسی

3. هنگام دفع ادرار یا مدفوع

برخی افراد نیز درد مزمن لگن، خونریزی شدید در طول قاعدگی یا بین قاعدگی، مشکل باردار شدن، نفخ یا حالت تهوع، خستگی، افسردگی یا اضطراب را تجربه می کنند. علائم اغلب پس از یائسگی بهبود می یابند، اما نه همیشه. علائم آندومتریوز متغیر و گسترده است، به این معنی که کارکنان مراقبت های بهداشتی ممکن است به راحتی آن را تشخیص ندهند. افرادی که علائم دارند ممکن است از این بیماری آگاه نباشند.

علل  بیماری

آندومتریوز یک بیماری پیچیده است که بسیاری از زنان در سراسر جهان از شروع اولین قاعدگی تا یائسگی، بدون در نظر گرفتن منشاء قومی یا موقعیت اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد. تصور می شود عوامل مختلفی در توسعه آن نقش دارند. در حال حاضر تصور می شود که اندومتریوز به دلایل زیر ایجاد می شود:

1. قاعدگی رتروگراد زمانی است که خون قاعدگی حاوی سلول های آندومتر از طریق لوله های فالوپ و در حفره لگن در زمانی که خون از طریق دهانه رحم و واژن در طول دوره های پریود از بدن خارج می شود، جریان می یابد. قاعدگی رتروگراد می‌تواند منجر به رسوب سلول‌های مشابه آندومتر در خارج از رحم شود، جایی که می‌توانند کاشته شوند و رشد کنند.

2. متاپلازی سلولی زمانی است که سلول ها از شکلی به شکل دیگر تغییر می کنند. سلول های خارج از رحم به سلول های آندومتر مانند تبدیل می شوند و شروع به رشد می کنند.

3. سلول های بنیادی می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند که سپس از طریق خون و عروق لنفاوی در بدن پخش می شود.

4. عوامل دیگری نیز ممکن است در رشد یا تداوم بافت آندومتر نابجا نقش داشته باشند. به عنوان مثال، آندومتریوز به استروژن وابسته است که التهاب، رشد و درد مرتبط با بیماری را افزایش می دهد. با این حال، رابطه بین استروژن و اندومتریوز پیچیده است زیرا فقدان استروژن همیشه به معنای عدم وجود آندومتریوز نیست.

تأثیر اندومتریوز

اندومتریوز پیامدهای اجتماعی، سلامت عمومی و اقتصادی قابل توجهی دارد. به دلیل درد شدید، خستگی، افسردگی، اضطراب و ناباروری می تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد. برخی از افراد مبتلا به آندومتریوز درد ناتوان کننده ای را تجربه می کنند که از رفتن به محل کار یا مدرسه جلوگیری می کند. رابطه جنسی دردناک به دلیل آندومتریوز می تواند منجر به قطع یا اجتناب از رابطه جنسی شود و بر سلامت جنسی افراد مبتلا و شرکای آنها تأثیر بگذارد.

جلوگیری اندومتریوز

در حال حاضر هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از اندومتریوز وجود ندارد. افزایش آگاهی و به دنبال آن تشخیص زودهنگام و مدیریت بیماری ممکن است پیشرفت طبیعی بیماری را کند یا متوقف کند و بار طولانی مدت علائم آن، از جمله احتمالاً خطر حساسیت به درد سیستم عصبی مرکزی را کاهش دهد. در حال حاضر هیچ درمانی برای اندومتریوز وجود ندارد.

تشخیص اندومتریوز

تاریخچه دقیق علائم قاعدگی و درد مزمن لگن، زمینه را برای مشکوک شدن به اندومتریوز فراهم می کند. اگرچه ابزارها و تست های غربالگری متعددی پیشنهاد و آزمایش شده است، اما هیچ کدام در حال حاضر برای شناسایی یا پیش بینی دقیق افراد یا جمعیت هایی که احتمال ابتلا به این بیماری را دارند تایید نشده است. آندومتریوز اغلب می تواند علائمی را نشان دهد که شبیه سایر شرایط است و به تاخیر تشخیصی کمک می کند. اندومتریومای تخمدان، چسبندگی و اشکال ندولری عمیق بیماری اغلب برای تشخیص به سونوگرافی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیاز دارند. بررسی بافت شناسی، معمولاً به دنبال تجسم جراحی لاپاراسکوپی، می تواند در تأیید تشخیص، به ویژه برای شایع ترین ضایعات سطحی مفید باشد. نیاز به تایید بافت شناسی لاپاراسکوپی نباید از شروع درمان پزشکی تجربی جلوگیری کند.

منبع:

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis