نام اختصاری: thrombophilia panel

سایر نام ها:

*        بررسی ژنتیکی پنل ترومبوفیلی

*      بررسی موتاسیون شایع ژن های فاکتور V، ژن فاکتورII (Prothrombin) ،MTHFR  ،PAI-1 و فاکتور XIII

بخش انجام دهنده: ژنتیک

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون محیطی

حجم نمونه مورد نیاز: خون تام (whole blood) 5 ml

شرایط نمونه گیری:

1.      نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی نمی باشد.

2.      نمونه گیری باید در شرایط استریل انجام شود.

ملاحظات نمونه گیری:

1.             برای جمع آوری خون از لوله های استریل حاوی ماده ضد انعقاد EDTA یا سیترات استفاده شود.

2.      پس از نمونه گیری باید سرنگ و سر سرنگ در یک سطل ایمنی (Safety Box) جمع آوری گردیده و سپس سوزانده شود.

3.             محل نمونه گیری از لحاظ خونریزی بررسی شود.

4.      پس از گرفتن نمونه خون، باید لوله حاوی نمونه سانتریفیوژ شده و در ادامه پس از دور ریختن پلاسما، بافی کوت آن جهت انجام مراحل بعدی نظیر استخراج DNA و PCR، جدا شود (در صورتی که حداکثر تا 72 ساعت بعد از نمونه گیری نمی توان مراحل استخراج DNA و PCR را انجام داد، لازم است بافی کوت در 20- درجه سانتیگراد نگهداری شود). 

5.      در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه باید در شرایط خنک و طی کوتاه ترین زمان ممکن به آزمایشگاه ارسال شود (خون کامل را می توان حداکثر تا 72 ساعت در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری کرد ولی برای نگهداری نمونه در زمان های طولانی تر لازم است بافی کوت را به دمای 20 – درجه سانتیگراد فریزر منتقل نمود).

موارد عدم پذیرش نمونه:

1.      نمونه هایی که در شرایط غیر استریل جمع آوری شده باشند.

2.      نمونه های خونی که فریز شده، منعقد شده و یا به شدت همولیز شده باشند.

3.      حجم نمونه ها کافی نباشد (حداقل ml 5 خون محیطی مورد نیاز است).

4.      نمونه هایی که بر چسب مشخصات بیمار روی آنها نادرست یا مبهم باشد.

5.   نمونه های جمع آوری شده در ظروف حاوی مواد ضد انعقاد غیر از EDTA (هپارین با غلظت بیش از 10 واحد در میلی لیتر سبب مهار PCR می شود لذا، از نمونه های هپارینه و نیز نمونه بیماران تحت درمان با هپارین نمی توان استفاده کرد).

شرایط نگهداری:

1.   لازم است که حداکثر تا 72 ساعت پس از نمونه گیری مراحل کار انجام شود و یا این که طی چند ساعت اولیه پس از نمونه گیری بافی کوت نمونه های مورد استفاده جداسازی شده و به حجم های مورد نیاز تقسیم شده و در دمای ºC20- قرار داده شود و از ذوب و فریز مکرر آنها تا زمان انجام مراحل بعدی آزمایش خودداری شود.

2.      لازم است حمل و نقل نمونه در شرایط خنک انجام شود ولی باید از یخ زدگی آن جلوگیری نمود.

3.   خون کامل را می توان حداکثر تا 72 ساعت در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری و به آزمایشگاه منتقل نمود.

کاربردهای بالینی:

در صورت وجود جهش در هر یک از ژن‌های کنترل کنندۀ انعقادپذیری خون، خطر تشکیل لخته و بروز حوادث ترومبوتیک افزایش می‌یابد

اطلاعات تکمیلی:

ترومبوفیلیا نوعی اختلال انعقادی است که ریسک ترومبوز را در فرد افزایش می‌دهد و می‌تواند دلیل ارثی یا اکتسابی داشته باشد. از علل اکتسابی می‌توان به سن بالا، جراحی، بارداری و زایمان، چاقی، هایپرلیپیدمی، دیابت، نارسایی قلب و… اشاره کرد. علل ارثی شامل جهش در ژن‌های متعددی است که مهم‌ترین آنها جهش های شایع در ژن فاکتور V انعقادی (FVL)، جهش در ژن فاکتورII (Prothrombin) ،MTHFR  ،PAI-1 و فاکتور XIII است.  

پیامدهای ناگوار بارداری از عوارض مهم ترومبوفیلیا است که از آن جمله می‌توان به کاهش رشد داخل رحمی جنین، سقط مکرر، پره‌اکلامپسی شدید، پارگی جفت و مرگ داخل رحمی جنین اشاره کرد. شایع‌ترین انواع ترومبوفیلیای ارثی به علت افزایش فعالیت فاکتورهای انعقادی در اثر یک جهش ژنتیکی به وجود می‌آیند. فرم ناشایع‌تر، وقوع جهش ژنتیکی است که منجر به کمبود فاکتورهای ضد انعقادی طبیعی می­گردد و کمبود فاکتور XIIIدر این گروه قرار می گیرد.

مسايل ژنتيکي به خصوص فاکتورهای ترومبوفيلي(لخته دوستي) به عنوان يکي دیگر از دلايل سقط مکرر ميتوانند مطرح باشـند . سـلامت جنين، ارتباط مستقيم با گردش خون مادر دارد و هر عـاملي که باعث اختلال در اين ارتباط شود، برای جنـين زيـان آور است.

به نظر ميرسد که ايجاد لخته نابجا يا ترومبوز ميتوانـد در مويرگهای جفت، باعث اختلال در روند تبادلات مـواد بين مادر و جنين شده و نهايتـا منجـر بـه سـقط گـردد.

روش مرجع: ARMS-PCR و RFLP-PCR

تفسیر:

در این مرکز با استفاده از روش sequencing  Sangerعلاوه بر موتاسیون مورد نظر در هر کدام از ژن های پنل کلیه موتاسیون های شایع و پاتوژنیک موجود در ناحیه اگزونی هم بررسی می­شود.

پس از گزارش موتاسیون­های بیماری زا توسط آزمایشگاه بنا به صلاحدید پزشک تصمیمات درمانی اتخاذ می­شود.

عوامل مداخله گر :

1.      هپارین در مقادیر بالا در این آزمایش تداخل ایجاد می کند.

2.   نمونه گیری، جداسازی بافی کت و انجام سایر مراحل آزمایش در شرایط غیر استریل می تواند منجر به ایجاد نتایج نادرست گردد.

3.   برای جلوگیری از بروز اشتباه در نتایج آزمایش، باید فضاهای مربوط به استخراج DNA، آماده سازی مواد مورد نیاز واکنش و فضای افزودن نمونه DNA به لوله PCR از هم جدا باشند.

منابع:

 

1. Christiansen et al. Thrombophilia, Clinical Factors, and Recurrent Venous Thrombotic Events. JAMA 2005;293:2352-2361

2. Baglin T, Management of Thrombophilia: Who to Screen? Pathophysiol Haemost Thromb 2003/2004;33:401-404

3. Tripodi A, Laboratory diagnosis of thrombophilic states: where do we stand? Pathophysiol Haemost Thromb, 2002;32:245-248