نام اختصاری:  Cystatin C

سایر نام ها: سیستاتین سی

بخش انجام دهنده: بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما

حجم نمونه مورد نیاز:  1ml

نیاز به آمادگی خاصی نمی باشد.  

ملاحظات و شرایط نمونه گیری:  

1.        از بیمار نمونه خون وریدی گرفته شود.

2.        پس از نمونه گیری ، محل نمونه گیری را از نظر خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.

3.        در کمتر از 2 ساعت پس از نمونه گیری سرم را از سلول جدا نمایید.

4.        از جمه آوری نمونه همولیز اجتناب نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      نمونه همولیز شدید

ü      نمونه لیپمیک شدید

شرایط نگهداری: پایداری نمونه در دمای اتاق 48 ساعت، در یخچال یک هفته و در فریزر 2 ماه می باشد.

کاربردهای بالینی:

1.     شاخص میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR)به ویژه در بیمارانی که در آن کراتینین سرم ممکن است گمراه کننده باشد(برای مثال در افراد بسیار چاق، افراد مسن، و یا دچار سوءتغذیه).

2.     ارزیابی عملکرد کلیه در افراد  مشکوک به داشتن بیماری کلیوی؛

3.     پایش پاسخ درمان در بیمارن کلیوی؛

4.     تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی؛                           GFR =84.69 × Cystatin C -1.680 (×0.948 if female) 

روش مرجع: -

روش ارجح: Quantitative Nephelometry

سایر روشها: Particle enhanced immunoturbidimetric assay، ELISA

مقادیر طبیعی:

بدو تولد تا 3 ماهگی: 0.8-2.3 mg/L

4 ماهگی تا 11 ماهگی: 0.7-1.5 mg/L

یک سال تا 17 سالگی: 0.5-1.3 mg/L

بالای 18 سال مرد: 0.6-1.52 mg/L

بالای 18 سال زن: 0.57-1.45 mg/L

eGFR: >60 mL/min/BSA

         اطلاعات تکمیلی:

سيستاتين-سی (Cystatin-C) يك پروتئين داراي 122 اسيد آمينه با وزن ملكولي 13کیلودالتون یک ممانعت کننده سیستئین پروتئاز و غیر گلیکوزیدی است كه در تمام سلول هاي هسته دار بدن توليد مي شود. به دليل اندازه كوچك و بار مثبت آن به آزادي از گلومرول ها فيلتر می شود. ميزان توليد آن از 4 ماهگي تا 70 سالگي نسبتا ثابت بوده و متناسب با GFR مي باشد. ميزان توليد آن بر خلاف كرآتينين سرم تحت تاثير جرم عضله، جنس و نژاد نبوده و ساير محدوديت هاي كرآتينين را نيز دارا نمي باشد. مقادیر نرمال آن در مرد و زن تقریباً یکی بوده و در سرم یا پلاسمای هپارینه 0.5 – 1.5 mg/L می باشد.

اين ماده به طور كلي توسط توبول پروكسيمال بازجذب می شود و در نبود نارسايي توبولي پروكسيمال، به هيچ وجه در ادرار ترشح نمي شود. بنابراین ظهور آن در ادرار، نشان دهنده آسيب توبولي پروكسيمال مي باشد.غلظت سرمی آن تنها به فیلتراسیون گلومرولی بستگی دارد. بنابراین تغييرات غلظت سرمي Cystatin-C به عنوان معيار غير مستقيمي از GFR مورد استفاده قرار مي گيرد.

امروزه مشخص  شده که بسیاری از بیماری‌های مزمن کلیوی (CKD) که می‌توانند به راحتی درمان شوند با استفاده از کراتینین سرم تشخیص داده نمی‌شوند؛ درحالي كه با تست  Cystatin-Cبه راحتي تشخيص داده مي شوند. از جمله Cystatin-C برای تشخیص زود هنگام اختلال کلیوی در دیابت تیپ II , I دارای ارزش تشخیصی بالایی می باشد. 

تفسیر: Cystatin-C  به طور معکوس با میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) مرتبط است. سطح بالایی از سیستاتین C نشان دهنده کاهش GFR است. Cystatin-C  ممکن است ارزیابی دقیق تر از GFR در بیماران بسیار چاق، افراد مسن، و یا دچار سوء تغذیه نسبت به کراتینین فراهم آورد. معادله سیستاتین C نیاز به داده های قومی بیمار ندارد و می تواند برای آن دسته از بیمارانی که این اطلاعات در دسترس نیست استفاده شود.

با توجه به عدم بلوغ عملکرد کلیوی، سطح Cystatin-C در نوزادان کمتر از 3 ماه سن بالاتر است.

 Cystatin-C   در تخمین میزان فیلتراسیون کلیوی بکار می رود. در بیماری مزمن کلیوی (CKD) سطح GFR به صورت پیشرونده ای کاهش می یابد. کاهش GFR به کمتر از 60 mL/min/1.73 m² و/ یا آلبومینوری بیشتر از 30 میلی گرم آلبومین ادرار در هر گرم از کراتینین ادراری، صرفنظر از GFR، حاکی از بیماری مزمن کلیوی است.

عوامل مداخله گر :

·         نمونه های لیپمیک یا فریز شده که بعد از ذوب شدن کدر می شوند ممکن است در سنجش تداخل نمایند.

·         همولیز شدید در نتایج آزمون تداخل ایجاد می نماید.

·         میزان فیلتراسیون گلومرولی تخمین زده شده (eGFR) اندازه دقیقی از GFR نیست و می تواند توسط عوامل غیر کلیوی ( برای مثال التهاب) تحت تأثیر قرار بگیرد.

توضیحات:

§         بررسی های بلند مدت نشانگر این مساله هستند که همیشه اندازه گیری کلیرانس کراتینین نمی تواند شاخص کاملا مطمئنی برای تعیین GFR باشد چرا که عوامل غیر اختصاصی دیگری ( غیر از کارکرد کلیه ها مثل حجم عضلات ، سن ، نژاد ، نوع غذا و میزان پروتئین مصرفی) نیز می تواند سطح کراتینین خون را تحت تاثیر خود قرار دهند.  خوشبختانه عوامل فوق تقریبا هیچ گونه اثری بر اندازه گیری Cystatin-C ندارند و همین امر دلیل ارجحیت اندازه گیری این پروتئین نسبت به کراتینین می باشد .

§         تست Cystatin-C ، آسیب های کلیه را زودتر و دقیق تر از تست های رایج غربالگری (نظیر اوره و کراتینین) نشان می دهد.

§         سيستاتين- سی، مشکلات ناحيه كور کرآتینین (Creatinine Blind Area) را نداشته و قادر است زودتر از کرآتینین سرم، بیماری را تشخیص دهد؛ چرا که کرآتینین سرم، قادر به اندازه ‌گیری مستقیم عملکرد کلیه نبوده و حتی هنگامی که در حدود 50 درصد GFR از دست رفته باشد، کرآتینین سرم همچنان نرمال باقي مي ماند. 

            منابع :

1- Henrys Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 2007; Twenty-First Edition.

2. Tietz textbook of clinical chemistry and molecular diagnostics / [edited by] Carl A. Burtis, Edward R. Ashwood David E. Bruns.—5th ed,2012,ISBN: 978-1-4160-6164-9,

3- Dharnidharka V.R., Kwon C. and Stevens G. Serum cystatin C is superior to serum creatinine as a marker of kidney function: a meta-analysis. Am J Kidney Disease. 2002; 40 : 221 –226.

4- Laterza O.F., Price C.P. and Scott M.G. Cystatin C: an improved estimator of glomerular filtration rate?.Clin Chem. 2002; 48 : 699 –707.

5- Myoclonic, Cystatin C with Estimated GFR, Serum, mayomedicallaboratories; available athttp://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/35038

6- کتاب آزمایش های کاربردی در مامایی. تالیف مراد رستمی- معصومه جرفی و محمد علی محمدی.

7- کتاب تفسیر بیوشیمی بالینی ؛ گرداوری دکتر نورلی رادگهر، انتشارات نوروز، سال 1390