نام اختصاری DHEA-S& DHEA :

سایر نام ها: دهیدرواپی آندرسترون سولفات، دهیدرواپی آندرسترون کونژوگه سولفاته، دهیدرواپی آندرسترون غیر کونژوگه

DHEA Sulfate, Sulfate Conjugated Dehydroepiandrosterone, unconjugated Dehydroepiandrosterone 

بخش انجام دهنده: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما

حجم نمونه مورد نیاز:0.8 ml 

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی نمی باشد.

2. سطح تستوسترون در ساعات اولیه صبح به حداکثر می رسد، از این رو نمونه خون را باید به هنگام صبح گرفت.

3.  در صورت کاوش با RIA بیمار نباید اخیراً در معرض ایزوتوپ رادیواکتیو قرار گرفته باشد.   

ملاحظات نمونه گیری:

1. با رعایت اصول نمونه گیری از بیمار، نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله  یا ویالهای های با درپوش قرمز، صورتی یا سبز جمع آوری نمایید.

2. پس از نمونه گیری، محل  خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.

3. در صورت استعمال داروهای استروئیدی، تیروتیدی، گلوکوکورتیکوئیدی و گونادوتروپین ها 48 ساعت قبل از انجام آزمایش، در برگه آزمایش یادداشت نمایید.

4. دانستن سن و جنس بیمار حائز اهمیت است. آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.

5. از جمع آوری نمونه  سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      همولیز شدید نمونه

ü      دریافت اخیر ایزوتوپ رادیواکتیو

ü      نمونه بدون برچسب یا با برچسب اشتباه

شرایط نگهداری:

1.        سرم یا پلاسما در عرض 1 ساعت پس از نمونه‏گیری باید جدا شود. پس از جا کردن، آن را در ویال های مخصوص تست ریخته و به بخش هورمون انتقال دهید. 

2.        نمونه به مدت 8 ساعت در دمای اتاق، 24 ساعت در دمای یخچال (2-8oC) و 2 ماه در -20oC پایدار است.

کاربردهای بالینی:

1.        تشخیص هیپرآندروژنیسم (همراه با اندازه گیری سایر استروئید های جنسی)

2.        کمک در تشخیص هیپرپلازی مادرزادی آدرنال

3.        بررسی تکامل آدرنال (adrenarche)و تشخیص  adrenarcheنارس

اطلاعات تکمیلی:

 DHEA و متابولیت کونژوگه سولفاته آن در کورتکس فوق کلیه و تحت نظارت آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) ساخته و ترشح می‏شود.DHEA  و DHEA-S  به یکدیگر قابل تبدیل شدن هستند. در زنان سالم، قشر آدرنال تنها محل ساخته شدن این دو هورمون است. در مردان نیز محل اصلی ساخته شدن این دو هورمون در قشر آدرنال است ولی علاوه بر آن حدود 10 تا 25 درصد از DHEA و حدود 5% از DHEA-S از بیضه‏ها منشأ می‏گیرد. در حالی که هر دو این هورمون­ها ذاتاً آندروژن­های ضعیفی هستند، می‏توانند در بافت‏های محیطی به آندروژن­های قوی‏تر (مثل آندروستن دیون یا تستوسترون) و استروژن­ها (مثل استرادیول) تبدیل شوند. در افراد طبیعی غلظت سرمی (براساس مولار) DHEA-S تقریباً  300 تا 500 برابرDHEA  است که بخشی از این اختلاف به علت کلیرانس متابولیکی آهسته‏تر DHEA-S است. بطوری که نیمه عمر DHEA-S بین 10 تا 20 ساعت ولی نیمه عمر DHEA بین 1 تا 3 ساعت است. DHEA تغییرات شبانه‏روزی مشابه کورتیزول دارد در حالی که DHEA-S دارای تغییرات شبانه ‏روزی بسیار جزیی است. 

روش مرجعGC/ MS, HPLC

روش ارجح:,Tandem Mass Spectrometry  ، IRMA، ECL

سایر روشها: RIA، EIA، FIA

         مقادیر طبیعی:

DHEA-S:

 

 

Age

Male

Female

0-​6 days
7-​30 days
1-​5 months
6-​35 months
3-​6 years
7-​9 years
10-​14 years
15-​19 years
20-​29 years
30-​39 years
40-​49 years
50-​59 years
60-​69 years
70 years and older

108-​607  µg/dL
32-​431    µg/dL
3-​124      µg/dL
0-​33        µg/dL
0-​44        µg/dL
5-​115      µg/dL
22-​332    µg/dL
88-​483    µg/dL
280-​640  µg/dL
120-​520  µg/dL
95-​530    µg/dL
70-​310    µg/dL
42-​290    µg/dL
28-​175    µg/dL

108-​607 µg/dL
32-​431   µg/dL
3-​124     µg/dL
0-​29       µg/dL
0-​47       µg/dL
5-​94       µg/dL
22-​255   µg/dL
63-​373   µg/dL
65-​380   µg/dL
45-​270   µg/dL
32-​240   µg/dL
26-​200   µg/dL
13-​130   µg/dL
10-​90     µg/dL

Tanner Stage I
Tanner Stage II
Tanner Stage III
Tanner Stage IV & V

7-​209      µg/dL
28-​260    µg/dL
39-​390    µg/dL
81-​488    µg/dL

7-​126     µg/dL
13-​241   µg/dL
32-​446   µg/dL
65-​371   µg/dL

 

DHEA:

Age

Female

Male

Premature

Less than 40 ng/mL

Less than 40 ng/mL

0-​1 day

Less than 11 ng/mL

Less than 11 ng/mL

2-​6 days

Less than 8.7 ng/mL

Less than 8.7 ng/mL

7 days-​1 month

Less than 5.8 ng/mL

Less than 5.8 ng/mL

1-​5 months

Less than 2.9 ng/mL

Less than 2.9 ng/mL

6-​24 months

Less than 1.9 9 ng/mL

Less than 2.5 ng/mL

2-​3 years

Less than 0.85 ng/mL

Less than 0.63 ng/mL

4-​5 years

Less than 1.03 ng/mL

Less than 0.95 ng/mL

6-​7 years

Less than 1.79 ng/mL

0.06-​1.93 ng/mL

8-​9 years

0.14-​2.35 ng/mL

0.10-​2.08 ng/mL

10-​11 years

0.43-​3.78 ng/mL

0.32-​3.08 ng/mL

12-​13 years

0.89-​6.21 ng/mL

0.57-​4.10 ng/mL

14-​15 years

1.22-​7.01 ng/mL

0.93-​6.04 ng/mL

16-​17 years

1.42-​9.00 ng/mL

1.17-​6.52 ng/mL

18-​39 years

1.33-​7.78 ng/mL

1.33-​7.78 ng/mL

40 years and older

0.63-​4.70 ng/mL

0.63-​4.70 ng/mL

Postmenopausal

0.60-​5.73 ng/mL

Does Not Apply

Tanner Stage I

0.14-​2.76 ng/mL

0.11-​2.37 ng/mL

Tanner Stage II

0.83-​4.87 ng/mL

0.37-​3.66 ng/mL

Tanner Stage III

1.08-​7.56 ng/mL

0.75-​5.24 ng/mL

Tanner Stage IV-​V

1.24-​7.88 ng/mL

1.22-​6.73 ng/mL

 

تفسیر: DHEA و DHEA-S در هر دو شکل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال(CAH) (اشکال11- بتاهیدروکسیلاز و 21- بتاهیدروکسیلاز) و نئوپلاسم‏های مردنمایی آدرنال افزایش می‏یابند. در زنانی که علایم هیرسوتیسم دارند بالا بودن DHEA-S پایه و تستوسترون به نفع یک علت آدرنالی است. هنگامی که در زن مبتلا به هیرسوتیسم مقادیر DHEA-S و تستوسترون طبیعی است احتمال یک تومور آدرنال بعید خواهد بود.
شایعترین علت بروز علایم مردانگی در دختران سن بلوغ و پیش از بلوغ، استقرار adrenarche است که یک حالت فیزیولوژیک نشانگر شروع ترشح آندروژن از آدرنال می‏باشد. علت کمتر شایع مردنمایی دختران،  CAH با شروع دیرهنگام یا نئوپلاسم مردنمایی آدرنال خواهد بود. در هر سه حالت فوق DHEA-S بالا می‏رود.
در بسیاری از بیماران مبتلا به بی‏کفایتی آدرنال و به خصوص زنان، مقادیر پایه DHEA و DHEA-S بالا خواهد بود.
کاهش قابل توجه مقادیر DHEA و DHEA-S سرم بعد از سن 30 سالگی و نتایج تحقیقات نشان داده که ارتباط مثبتی بین سطوح سرمی این دو با مارکرهای سلامتی در افراد سالخورده وجود دارد و این فرضیه را به وجود آورده که مکمل‏های غذایی حاوی DHEA همراه با مونیتورینگ آزمایشگاهی ممکن است کمک‏کننده باشند. 

عوامل مداخله گر :

*      همولیز شدید نمونه منجر به تداخل در نتایج آزمایش می گردد.

*      اسیدهای چرب آزاد و لیپیدها در نتایج آزمایش تداخل می نمایند.

*      کورتیکوتروپین، کلومیفن، دانازول و متیراپون ممکن است سبب افزایش این دو هورمون شوند در حالیکه استروئیدها نظیر دگزامتازون، پردنیزولون و گلوکوکورتیکوئیدها ممکن است سبب کاهش شوند

*      مصرف اخیر ایزوتوپ های رادیواکتیو در نتایج آزمون به روش RIA تداخل می نماید.

توضیحات:

·         این هورمون مسئول بروز صفات ثانویه جنسی در مردان است و بعد از متابولیزه شدن در بدن می‌تواند به تستوسترون و آندرستندیون و یا استروژن تبدیل شود. محل اصلی ساخت این هورمون، قشر غدۀ فوق کلیوی است ولی میزان کمی‌از آن در بیضه‌ها و تخمدان‌ها ساخته می‌شود.‌ ترشح این هورمون به وسیلۀ هیپوفیز کنترل می‌گردد.

·         دهیدرواپی اندرسترون و متابولیت کونژوگه آن برای کمک به بررسی عملکرد غده فوق کلیوی، جهت تشخیص تومورهای فوق کلیوی و برای بررسی علت وجود صفات مردانه در خانم‌ها و بلوغ زودرس در پسران درخواست می‌شود. زمانی که خانم‌ها نشانه‌هایی از هیرسوتیسم مانند رشد بیش از اندازه موهای زائد، آکنه، فقدان عادت ماهیانه و یا ناباروری بروز می‌دهند نیز این آزمایش درخواست می‌شود.

·        سطح هورمونDHEA-S   در نوزادان هر دو جنس بالا می‌باشد و زمان کوتاهی بعد از تولد سطح این هورمون کاهش می‌یابد و در دورۀ بلوغ مجدداً بالا می‌رود.

·        مقادیر DHEA و DHEA-Sدر بالغین به طور آشکاری با افزایش سن کاهش می یابد.

·        کارسینوم آدرنال یک علت نادر هیرسوتیسم است که مشخصاً با بالا بودن تستوسترون بیشتر از 200 ng/dl  و DHEA-S بیشتر از 700 ng/dL  تظاهر می‏کند. از دسامبر 1996،  DHEA به لیست ترکیبات ممنوعه اعلام شده توسط کمیته بین‏المللی المپیک اضافه شده است

·         اغلب این آزمایش با آزمایش‌های دیگری نظیر  FSH، LH، Prolactin، Testosteroneدرخواست می‌شود.

·        به جای 17 کتو استروئید ادراری که پیچیده و وقتگیر است می توان برای ارزیابی محصولات آندروژنی از این آزمایش استفاده کرد.

          منابع :

  1. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
  2. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories): http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/8493

3. ARUPLAB: http://ltd.aruplab.com/Tests/Pub/2001640

4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,pp: 506-508

5. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, pp: 160-161

 




Shortcut keys: Prev=Right , Next=Left
رفتن به بالای صفحه